شرط دوم برای بهره مندی از قرآن

رابطه ایمان و محبت

یکی از نکاتی که در جلسات قبل به آن اشاره شد رابطه ایمان و محبت بود. گفتیم هر اندازه به خداوند ایمان و باور عمیق‌تری داشته باشیم، علاقه مندی و اشتیاق ما نسبت به او و هرآنچه که با او نسبت دارد بیشتر می‌گردد. به همین صورت اگر که من به هر دلیلی نسبت به خدا بدبین باشم، هر آنچه از او می‌شنوم باعث گریز و دوری بیشتر من نسبت به او می‌شود.

مصادیق قرآنی پیرامون رابطه حب و بغض با قرآن

قرآن نیز در رابطه با تأثیر بر افراد می‌گوید:

وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَلاَ يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إَلاَّ خَسَارًا (اسراء/۸۲)

یعنی اینکه قرآن ویژگی‌هایی دارد که برای مؤمنین سودمند و مفید است و از طرفی برای مخالفین و دشمنان، جز خسارت و زیان در پی ندارد. این مطلب را می‌توان در سوره توبه آیات ۱۲۴ و ۱۲۵ مشاهده کرد:

وَ إِذَا مَا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ أَيُّكُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِيمَانًا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَهُمْ يَسْتَبْشِرُونَ ﴿١٢٤﴾ وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ وَمَاتُوا وَهُمْ كَافِرُونَ ﴿١٢٥﴾
هنگامی که سوره ای نازل شود برخی از منافقان [به مؤمنان] می گویند: این [سوره]، ایمانِ کدامیک از شما را افزود؟ ولی این سوره بر ایمان مؤمنان می‌افزاید، و [بدین سبب] احساس شادمانی می‌کنند «۱۲۴» اما کسانی که در دل‌هایشان بیماری [شدید نفاق] است پلیدی بر پلیدی‌هایشان می‌افزاید، و درحالی که کافرند به کام مرگ می افتند «۱۲۵».

و در سوره انفال، آیه ۲ نیز خداوند می‌فرماید:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَ عَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ
مؤمنان فقط کسانی هستند که چون یاد خدا شود دل‌هایشان [از عظمت او] به هول و هراس افتد، و هنگامی که آیاتش را بر آنان می‌خوانند به ایمانشان می‌افزاید، و فقط بر پروردگارشان توکل می‌کنند.

پس با این مصادیق متوجه شدیم که رابطه ای تنگاتنگ بین حب و ایمان برقرار است و به عبارت بهتر حب و علاقه به هر کسی ایمان به او را نیز در پی خواهد داشت.

«حب» عامل کلیدی

مقدماتی که در مورد بهره مندی بیان شد به این قصد بود که متوجه شویم اصلی‌ترین عامل در این راه، «حب و علاقه» است که اگر این عنصر وجود داشته باشد به دنبال خود «ایمان و انس» را به همراه می‌آورد.

عوامل دشمنی با قرآن

حقیقت قرآن که «کلام الله» است سرشار از پاکی، درستی، نیکویی و… است لذا هیچ عقل و منطقی نمی‌تواند در آن دلیلی را جهت دشمنی و دوری گزیدن بیابد. پس چرا عده‌ای نسبت به قرآن اینگونه هستند؟ وحتی قسمتی از عمر خود را در جهت چنین هدفی هزینه می‌کنند؟ شما با کمی جستجو پیرامون چنین اشخاصی خواهید یافت که عامل اولیه و نخستین در این دشمنی، شناختی است که این افراد از طریق تبلیغات دروغ و غلط نسبت به قرآن بدست آورده‌اند لذا پایه‌های معرفتی آن‌ها از ابتدا به درستی بنا نهاده نشده است.

اینگونه تبلیغات در روزگار کنونی از شدت و فراوانی بیشتری نیز برخوردار است زیرا که دنیای امروز دنیای رسانه‌هاست و رسالت رسانه نیز بر مبنای خوب و بد جلوه دادن مطالبی است که مطابق با مسلک و نوع تفکر صاحب آن رسانه است. حال می‌خواهد این تبلیغات صحت داشته باشد و یا اینکه دروغ باشد، مهم تأمین منافع آن رسانه است.

نکته دیگر در ارتباط با دشمنی و ستیز با قرآن این است که انسان‌ها عموماً نسبت به پاکی‌ها و خوبی‌ها گرایش دارند و اگر به صورت مستقیم با حقیقتی به نام قرآن که تماماً پاکی است رو به رو شوند نسبت به آن علاقه مند می‌شوند و گرایش پیدا می‌کنند ولی بعضی از افراد هستند که درون آن‌ها به زشتی و پلیدی گرایش دارد لذا آن‌ها در برخورد با هر مطلب و موضوعی که منشاء نیکی و خوبی داشته باشد موضع گیری می‌کنند و در صدد مخالفت و دشمنی با آن بر می‌آیند.

بستر لازم برای بهره مندی از قرآن

همانطور که گفته شد انس و بهره مندی از قرآن در بستر ایمان و باور محقق می‌شود لذا باید راه و روش برقراری این بستر را فراهم کرد. به عنوان مثال «پاکی درون» یکی از این مقدمات است چنانکه قرآن در این باره می‌گوید:

لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ (۷۹/واقعه)
بهره‌ای نمی‌برد از قرآن مگر کسی که پاک است.

با درون ناپاک، با بدبینی، با لجاجت، با عناد نمی‌شود. زیرا کافی است جدا از این فرموده قرآن در درون خود فرض کنیم که خدا قرار است با ما صحبت کند در چنین موقفی حالت ما چگونه است؟ آیا برای حضور در چنین شرایطی ادب نمی‌کنیم؟ کاملاً مشخص است که رفتار ما چگونه خواهد بود ما کاملاً تمام وجود خود را آماده چنین لحظه‌ای خواهیم کرد. به عبارت بهتر یکی از نشانه‌های علاقه مندی و محبت حرمت نگه داشتن و احترام نسبت به طرف مقابل است. قرآن این احترام را به عنوان «تقوا» معرفی می‌کند. به عنوان مثال کسی که متخلق به این ویژگی (تقوا) باشد در هنگام مواجهه با کلام خدا سراپا گوش است و کوچک‌ترین صحبتی نمی‌کند.

تقوا شرط دوم بهره مندی

همانطور که دیدید «تقوا» نیز در بهره مندی از اهمیت بالایی برخوردار است و به عبارتی در بستر تقوا، بهره مندی امکان پذیر می‌شود. به زبانی دیگر زمانی که من دارای حب و ایمان نسبت به خدا و کلام او باشم ناخودآگاه برای او و کلامش حرمت و احترام خاصی نیز قائل هستم که این احترام کردن را تقوا می‌گویند. چنانکه در مورد بهره مندی از قرآن مشاهده کردیم که خود قرآن می‌گوید: «هُدیً للمُتَّقین»، یعنی کسانی که با تقوا هستند، زمینه بهره مندی از هدایت قرآن را خواهند داشت. کسانی که حرمت نگه می‌دارند و مؤدب هستند. به عنوان مثالی دیگر در آیه ۱۳۸ سوره آل عمران مشاهده می‌کنیم که:

هَذَا بَيَانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدًى وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ.
این [قرآن] برای همۀ مردم روشنگر است، و هدایت و موعظه ای است برای تقواپیشگان.

یا در سوره حاقه آیه ۴۸ آمده است:

وَ إِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِينَ
به راستی این [قرآن] تذکر [و بیداری] برای تقواپیشگان است.